Chương 11. Thanh Kiếm Chém Tan Ảo Cảnh

Yuki vỗ tay. Trong tiếng vỗ tay có ba phần đối phó, cũng có ba phần chân thành: “Nhưng mà Hướng Sơn… Cái này thì có liên quan gì đến nội công mà chúng ta đang nói…”

“Yuki.” Hướng Sơn không trực tiếp trả lời, mà hỏi ngược lại một câu: “Cậu cảm thấy máy tính có mạnh mẽ không?”

Yuki gật đầu đồng ý. Trên thực tế, việc điều khiển cơ thể nhân tạo phần lớn đều nhờ vào khả năng của máy tính. Chỉ cần có máy tính, thiết bị máy móc dù phức tạp đến đâu cũng có thể hoạt động được.

Yuki cũng biết máy tính có thể tính toán mọi thứ với một tốc độ đáng kinh ngạc. Người có tiền có thể dùng chúng để làm rất nhiều thứ, như là… như là….

Tóm lại là rất lợi hại.

“Chính xác. Nếu lấy ký hiệu tính toán làm chuẩn, hiệu năng của não người có thể so sánh với siêu máy tính – à quên, trong thời đại này, những thông số trong trí nhớ của tôi có lẽ đã không thể được coi là siêu máy tính nữa rồi. Dù vậy, phần mềm tương thích với cái phần cứng đó lại được tối ưu quá kém. Nếu chỉ so về khả năng tính toán thuần tuý, não sinh vật của con người đơn giản là không thể bắt kịp được với máy tính.”

Điều này rất bình thường. Quá trình tiến hoá tự nhiên từ xưa tới nay đều tuân theo nguyên tắc “đủ là được”. Sự tiến hoá sẽ không theo đuổi một thứ như “giới hạn hiệu suất tối đa”. Một tính trạng bất lợi hoàn toàn có thể được chọn lọc tự nhiên bỏ qua, miễn là nó không gây ảnh hưởng xấu đến việc “tồn tại đến tuổi sinh sản”.

Trên cơ thể con người chứa đầy những thiết kế bất hợp lí, có thể gây ra đủ loại bệnh tật, thiểu năng trí tuệ khác nhau.

Duy chỉ có một thứ, máy tính không thể nào sánh nổi với bộ não con người.

“Ít nhất, trong thời đại tôi biết, máy tính vẫn chưa thể thoát khỏi giới hạn của ‘vấn đề tính toán’.”

Yuki ngơ ngác: “'Vấn đề tính toán'….”

“'Vấn đề tính toán' chính là việc nghiên cứu xem liệu tất cả vấn đề toán học đều có thể được giải bởi cùng một phương pháp tính toán duy nhất hay không. Trên cơ sở này, một thiên tài có tên Alan Turing đã thiết kế ra ‘Đồ Linh cơ’, sau đó… Ông đã phủ nhận tất cả hi vọng của nhân loại về “tính khả tính”. Không phải vấn đề toán học nào cũng có thể được giải quyết bởi máy móc.”

Ngay từ đầu, đã có rất nhiều vấn đề mà Đồ Linh cơ không thể hiểu được. Không phải vì “tài nguyên tính toán không đủ, dẫn đến không thể tính toán”, mà là “ngay cả khả năng bắt đầu tính toán cũng không tồn tại”.

Ví dụ đơn giản nhất có thể là hình học từng phần – lưu ý, là “từng phần”, không phải “tất cả”. Trong toán học, các khái niệm như “số”, “hình học”, “phương trình” đều có thể chuyển đổi lẫn nhau ở một mức độ nhất định.

Nhưng ngay từ đầu, có rất nhiều vấn đề mà máy tính không thể tính toán, hoặc thậm chí là không thể nhận diện.

Vào buổi đầu của máy tính, có một vị giáo sư đã cử một nghiên cứu sinh của mình đi giải quyết vấn đề “nhận dạng hình ảnh bằng máy tính” – khi đó, ông lạc quan cho rằng sẽ chỉ mất khoảng hai tháng để nghiên cứu sinh của mình có thể chinh phục vấn đề này.

Nhưng thực tế đã chứng minh điều ngược lại.

Mãi đến thế kỉ 21, “nhận dạng mã CAPTCHA bằng mắt thường” vẫn là tiêu chuẩn được nhiều chương trình sử dụng để xác định xem “người đăng nhập có phải con người hay không”.

“Nhận dạng hình ảnh bằng máy tính” vẫn luôn là một ngành học kinh hoàng. Vô số nhà khoa học trên thế giới đang không ngừng vật lộn với nó, nhưng các lập trình viên vẫn tiếp tục sử dụng “nhận dạng mã CAPTCHA bằng mắt thường” như một phương tiện để ngăn chặn các chương trình đăng nhập ác ý.

Nguyên nhân tại sao việc nhận dạng hình ảnh bằng máy tính lại khó khăn như vậy, phần lớn là vì…

“Các vấn đề mà máy tính có thể hiểu, được gọi là ‘vấn đề thời gian đa thức’ – Polynomial time – hay còn được viết tắt là vấn đề P. Máy tính có thể nhanh chóng giải quyết vấn đề P. Còn phức tạp hơn cả vấn đề P chính là vấn đề thời gian đa thức không xác định – Nondeterministic polynomial time – tức vấn đề NP.”

Hầu hết các vấn đề hình học đều nằm trong NP. Đồ Linh cơ có thể nhanh chóng xác minh xem một câu trả lời là đúng hay sai, nhưng nó lại không thể tự mình đưa ra câu trả lời. Và thậm chí, còn tồn tại những vấn đề hình học khó hơn cả NP.

“Đã từng có một nhà toán học muốn chứng minh 'P=NP', từ đó chứng minh tất cả vấn đề NP đều có thể được chuyển đổi thành vấn đề P, mở ra bước đầu tiên để máy tính chạm tới thần cảnh. Nhưng tôi không nhớ liệu ông ta có thành công hay không….”

Giới hạn của Đồ Linh cơ đã được định rõ kể từ giây phút đầu tiên mà nó ra đời, bởi vì nó đã chứng minh sự phủ định của Turing về việc “toán học có tồn tại tính khả tính” một cách tuyệt đối.

Lý tưởng vĩ đại của David Hilbert tiên sinh đã thất bại.

— Nếu không phải là vì chiến tranh, có lẽ Anatoly đã có khả năng làm được… cái gì…

— Anatoly là ai? Tại sao mình lại biết nhiều nhân vật vĩ đại như vậy?

Lát giây sau, chàng trai nói thêm một câu, như đang tự nói với chính mình: “Chắc là không. Có những thứ đã định sẵn là máy tính 'không thể làm được'. Vấn đề NP vốn dĩ là thứ mà máy tính điện tử không thể giải được. Mà vấn đề NP còn chưa phải là đỉnh cao của sự phức tạp.”

“Ngoài vấn đề NP còn có vấn đề cấu trúc phân cấp đa thức [PH]. Ngoài vấn đề cấu trúc phân cấp đa thức còn có vấn đề không gian đa thức [PSPACE]. Ngoài vấn đề không gian đa thức còn có vấn đề thời gian theo cấp số nhân [EXPTIME].”

*Hệ thống phân cấp đa thức [PH] (đôi khi được gọi là hệ thống phân cấp thời gian đa thức) là hệ thống phân cấp các lớp độ phức tạp khái quát hóa các lớp NP và co-NP.

*[PSPACE] được định nghĩa là tập hợp tất cả các bài toán quyết định giải được bằng máy Turing (Đồ Linh cơ) trong không gian/bộ nhớ đa thức.

*[EXPTIME] là tập hợp tất cả các bài toán quyết định có thể giải được bằng máy Turing xác định trong một lượng thời gian theo cấp số nhân.

“Về phương diện này, máy tính lượng tử vượt trội hơn máy tính điện tử một bậc. Tuy nhiên, giới hạn năng lực trên lý thuyết của máy tính lượng tử được đặt tên là vấn đề thời gian đa thức lượng tử với sai số giới hạn [BQP]. Mà phạm trù của [BQP] chỉ bao gồm một phần của vấn đề [PSPACE] – ngay cả máy tính lượng tử cũng không thể chạm tới [EXPTIME].

*Thời gian đa thức lượng tử với sai số giới hạn [BQP] là lớp các bài toán quyết định có thể được giải quyết bằng máy tính lượng tử trong thời gian đa thức, với xác suất lỗi tối đa là 1/3 cho tất cả các trường hợp.

Điều ấy gần như đã thuộc về lĩnh vực của Đạo….”

Yuki mặt đầy kính sợ gật đầu: “Tuy tớ không hiểu lắm, nhưng nghe có vẻ rất lợi hại. Vậy thì Hướng Sơn này… EXPTIME là cái gì vậy? Cậu có thể lấy ví dụ được không?”

“Để tôi cho cậu ví dụ đơn giản nhất có thể nhé.” Hướng Sơn gật gù: “Cậu đang sử dụng một chương trình điện tử, thì bất chợt chương trình này gặp phải một lỗi gì đó. Lúc này, cậu cần phải đưa ra một quyết định: ‘ngồi chờ cho đến khi nó bình thường trở lại’, hoặc ‘thấy nó không ổn nên khởi động lại chương trình đó’. Cái sự ‘quyết định’ này chính là bài toán EXPTIME.”

Yuki ngẩn người ra: “Hả?”

“Cái sự ‘quyết định’ này chính là một bài toán EXPTIME.”

“Cái gì cơ?”

“Cái sự ‘quyết định’ này chính là một bài toán EXPTIME!”

“Không phải chứ…” Yuki tự hỏi liệu có khi nào não sinh vật của mình bị hỏng rồi không: “Cái này không phải là thứ… ngay cả trẻ con cũng có thể hiểu được sao?”

“Từ góc độ toán học, mức độ phức tạp của vấn đề đó được gọi là EXPTIME. Não sinh vật có thể dễ dàng đưa ra những quyết định như vậy, nhưng máy tính thì ngay cả việc ‘hiểu’ cũng không làm được. Trong số các mô hình tính toán đã biết, chỉ có một thứ có thể chạm tới lĩnh vực ấy…” Hướng Sơn đưa tay chỉ vào đầu mình: “Não sinh vật của con người.”

“Có lẽ đấy là một loại hạn chế, rằng bộ não con người chưa thể xây dựng được một mô hình tính toán nào tân tiến hơn chính nó. Cũng có thể điều đó là khả thi, chỉ là con người chưa có khả năng chạm tới lĩnh vực đó mà thôi. Nhưng tôi có thể khẳng định một điều, đó là nhân loại hiện giờ vẫn chưa thể giải quyết được vấn đề này – bằng chứng là võ giả tôi gặp hôm nay vẫn giữ lại não sinh vật.”

Nói rồi, Hướng Sơn lấy ra hai thanh sắt mỏng và dùng tay khoan một vài lỗ trên đó.

“Đây chính là sự ảo diệu của nội công. Sử dụng bộ não của cậu… sử dụng trí tuệ bẩm sinh của cậu, khống chế nguồn tài nguyên khổng lồ do máy tính mang lại, tạo thành nội lực chống lại những tà ác ngoại lai."

“Điều khiển cơ thể cơ khí cần có Đồ Linh cơ, ghi chép thông tin cần có Đồ Linh cơ, thậm chí là tất cả mọi thứ trên thế giới này đều phụ thuộc vào Đồ Linh cơ. Bởi vậy, một khi cậu có thể vận dụng nội lực để khống chế Đồ Linh cơ, cậu sẽ vượt lên trên mọi công cụ thông thường. Những kẻ cầm quyền sẽ không thể ngăn cản cậu tiếp cận thông tin, cũng không thể đánh cắp bất cứ thứ gì từ cậu. Những kẻ đó sẽ không còn cách nào để khống chế cậu nữa.”

“Luyện võ không luyện công, đến cùng cũng bằng không. Nếu cậu chỉ chăm chú tu luyện võ học ngoại môn mà lơ là công pháp nội gia, thì bất kì một cao thủ nội công, một hacker nào cũng có thể dễ dàng xâm nhập vào kí ức của cậu, cướp đi thuật toán võ đạo và bộ nhớ kinh nghiệm của cậu, thậm chí truyền tín hiệu sai lệch vào các giác quan của cậu, khiến cậu sống cả đời trong ảo giác. Một võ giả không có nội công, dù có mạnh mẽ đến đâu, cũng chỉ là kẻ bị áp bức. Chỉ có tu thành nội công thượng thừa, cậu mới có năng lực để phản kháng.”

Dứt lời, hắn nhét hai thanh sắt vào cổng đầu vào của cỗ máy.

Hai thanh sắt này chính là bộ nhớ dữ liệu. Những lỗ nhỏ trên bề mặt nó tượng trưng cho ngôn ngữ máy với hai trạng thái "có" và "không". Đây chính là linh hồn ban sơ nguyên thuỷ của máy tính.

Ngay cả khi không có các cấu trúc điện tử, nó vẫn sở hữu tất cả các chức năng cần thiết của một chiếc máy tính.

“Bây giờ, tôi sẽ dạy cho cậu bài học đầu tiên. Đó là thủ đoạn giúp cậu phản kích sau khi sa vào ảo cảnh.” Hướng Sơn chỉ vào chiếc tay quay: “Bây giờ, quay nó đi.”

Yuki làm như được bảo. Những mũi kim thép được các bánh răng điều khiển không ngừng hạ xuống. Một số bị thanh thép chặn lại, số khác thì xuyên qua những lỗ trống, truyền động năng đến bánh răng phía dưới. Thanh thép từ từ di chuyển vào trong theo nhịp chuyển động của các bánh răng.

Hướng Sơn nhìn chằm chằm vào cỗ máy trần trụi, quan sát kĩ mọi chuyển động của nó.

Có tiếng “đinh” vang lên. Ánh mắt Yuki toát lên sự kinh ngạc.

“Nó bị kẹt rồi, Hướng Sơn…”

“Tốt lắm.” Hướng Sơn đáp: “Thế giới không biến mất, cỗ máy này vẫn tồn tại – đây là điềm lành đấy, nhóc. Điều này chứng tỏ tôi là thật, cậu cũng là thật. Chúng ta không phải đang nằm trong một trình mô phỏng.”

“Nhớ lấy, thứ này gọi là ‘Đồ Linh đình cơ’, là thanh kiếm chém tan ảo cảnh.”

*Đồ Linh đình cơ: sự dừng máy Turing hay Turing halting, muốn biết chi tiết có thể tra gg.

Vấn đề Đồ Linh đình cơ là việc xác định xem liệu một chương trình bất kỳ có kết thúc hoạt động trong một khoảng thời gian hữu hạn hay không. Vấn đề này tương đương với một vấn đề phán đoán sau: liệu có tồn tại một chương trình P, đối với chương trình nhập w bất kỳ, có thể phán đoán w sẽ kết thúc trong thời gian hữu hạn hay sẽ lặp lại vô hạn.

Vấn đề này cũng có thể được phát biểu theo cách đơn giản hơn: “Liệu một Đồ Linh cơ có thể phán đoán rằng một Đồ Linh cơ khác sẽ dừng lại hay không."

Từ trước cả khi máy tính ra đời, Alan Turing đã đưa ra kết luận của mình.

Vấn đề Đồ Linh đình cơ trên logic là không thể giải được.

Điều này vừa hay cũng vô tình tạo cho con người một thanh kiếm chém đứt huyễn cảnh.

Nếu có thể xây dựng một cấu trúc đồng đẳng về mặt toán học với một Đồ Linh cơ bên trong một huyễn cảnh được hình thành bởi một Đồ Linh cơ khác, sau đó sử dụng nó để xác định bài toán dừng, thì Đồ Linh cơ đó có thể làm cạn kiệt tài nguyên của ma trận và xuyên qua tầng tầng lớp lớp ma trận.

Phương pháp đó sẽ luôn hoạt động chừng nào ma trận cấp trên vẫn còn là một “Đồ Linh cơ”.

Cách duy nhất để một Đồ Linh cơ hiểu được một Đồ Linh cơ khác là mô phỏng hoạt động của Đồ Linh cơ đó trong chính nó.

Một lệnh khiến một Đồ Linh cơ ảo bị treo, thì cũng có thể khiến Đồ Linh cơ đang mô phỏng nó phải dừng lại.

— Đương nhiên, cũng có trường hợp “thế giới giả lập mà bạn đang tồn tại trong đó không phải do Đồ Linh cơ tạo nên, mà là siêu Đồ Linh cơ”. Nhưng thành thật mà nói, một nền văn minh có khả năng sử dụng siêu Đồ Linh cơ để tạo ra thế giới giả lập vẫn là một điều gì đó vượt xa tầm hiểu biết của con người. Trong tình huống này, trong phạm vi nhận thức của con người căn bản không có cách phá giải, cho nên không cần phải suy tính.

Đồ Linh cơ, Đồ Linh đình cơ, chương trình Hilbert,…Tất cả đều là khởi nguồn của nội công.

Đó cũng là lý do mà Hướng Sơn sẵn sàng tạm gác việc chế tạo cơ thể, cũng phải hoàn thành nghi thức thần bí này trước.

Hiện tại, hắn chưa thể chắc chắn liệu bản thân có phải “não trong bể” hay không – dựa theo hiểu biết của hắn về công nghệ, việc ngâm một bộ não trong dung dịch nuôi dưỡng và khiến nó nhầm lẫn ảo giác xung quanh là “chân thực” kỳ thực không hề khó.

Vì thế, hắn nhất định phải xác minh điều đó.

Tuy rằng bản chất cấu trúc toán học của não sinh vật rất cao cấp, nó lại là một thứ rất dễ bị đánh lừa. Về mặt "chức năng", nó không thể sánh được với những tạo vật nhân tạo.

Dẫu sao, một thứ do thiên nhiên tạo ra theo nguyên tắc “đủ là được” làm sao có thể địch lại những thủ đoạn được thiết kế bởi trí tuệ chỉ với một mục đích duy nhất đó là “sự lừa dối”?

Chỉ có trí tuệ mới có thể đối kháng trí tuệ.

Sau khi xác nhận “sự chân thực” của thế giới xung quanh, mọi thứ trong mắt Hướng Sơn dường như trở nên sống động hơn trước.

Hắn nhẹ nhàng xoa đầu Yuki: “Tốt lắm, cậu là thật, mà tôi cũng là thật.”